Gepubliceerd: De Standaard
Datum: 7 december 2019
Door: Ingeborg Deleye
De enige stof waar rimpels zich echt iets van aantrekken, is vitamine A-zuur. Maar dat krijg je niet zomaar zonder een recept. Het irriteert de huid ook sterk. In ‘gewone’ crèmes zitten daarom afgeleide producten in lage concentraties. Doen die wel iets voor je huid? Lees het interview met dr. Jetske Ultee en andere experts:
Met de A van antirimpel
Vitamine A-zuur doet rimpels verminderen, dat is bewezen. Maar het irriteert de huid ook sterk. Daarom zitten er in commerciële crèmes alleen afgeleide producten in lage concentraties die weinig effectiviteit beloven.
Antirimpelcrème is een van de meest lucratieve producten in de cosmeticabranche. Het Nederlandse tv-programma Keuringsdienst van waarde onderzocht in 2012 de kiloprijs van supermarktproducten. In de top tien stonden drie crèmes, met Nivea Q10 oogcontour op één. Het goedje kostte 830 euro per kilo. En dat is nog schappelijk in vergelijking met de Genaissance-oogcrème van het luxemerk La Mer: 360 euro per 15 milliliter (oftewel 2.400 euro per 100 milliliter).
Als deze producten zouden werken, zouden ze hun prijs misschien nog rechtvaardigen. Dat is helaas niet het geval. Cosmeticaproducten mogen slechts het aangezicht van de huid beïnvloeden. Elk product dat inwerkt op diepere huidlagen – waar rimpels ontstaan – heet medicijn en mag alleen op voorschrift worden gebruikt.
De enige stof waar rimpels zich echt iets van aantrekken, is vitamine A-zuur (tretinoïne). Oorspronkelijk was het een middel tegen acne, maar het bleek later ook effectief bij huidveroudering. De werkzaamheid van vitamine A-zuur is herhaaldelijk klinisch bewezen, in onderzoeken met een controlegroep die het middel niet kreeg.
Te lage concentraties
‘Tretinoïne vermindert oppervlakkige en diepe lijnen in de huid en de ruwheid van de huid’, zegt cosmetisch dermatoloog Aleida Dijkstra. ‘Langetermijnstudies laten zien dat de huid minder pigmentvlekken gaat vertonen en dat de huidstructuur en stevigheid verbeteren.’
Maar in antirimpelcrèmes mag vanwege het irriterende effect geen puur vitamine A-zuur zitten, enkel afgeleide stoffen (retinoïden) zoals retinol en retinylpalmitaat, die de huid minder irriteren, maar ook minder effectief zijn. Jetske Ultee, onderzoeksarts in de cosmetische dermatologie en oprichter van cosmeticamerk Uncover Skincare, adviseert om die producten met retinol en retinylpalmitaat te laten staan. ‘Onderzoek naar retinol is meestal gedaan met “vers” retinol en met concentraties van minstens 0,4 tot 1 procent in een product. Maar in Europa geldt een bovenmarge van 0,3 procent voor gezichtsproducten. De vraag is of de stof dan nog effectief is. Bovendien werkt retinol alleen voordat het geoxideerd is (een vorm van afbraak, red.) en dat gaat razendsnel. Het kan iets langer meegaan als het wordt ingekapseld in een draagstof en in een product zit waar ook veel vettige stoffen en antioxidanten in zitten. De verpakking speelt daarbij een cruciale rol.’ Retinylpalmitaat raadt Ultee nog sterker af. ‘Het is de minst efficiënte vorm van vitamine A-zuur.’
Ontstekingsreactie
Wie onder doktersbegeleiding aan de slag wil met puur vitamine A-zuur, moet rekening houden met nevenwerkingen. Vitamine A-zuur lokt namelijk een ontstekingsreactie uit, waardoor cellen in de buitenste huidlaag (hoornlaag) sneller gaan delen. ‘In de onderste delen van de hoornlaag ontstaan stamcellen, die uitrijpen en aan de oppervlakte komen’, zegt Tamar Nijsten, dermatoloog bij het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. ‘Vitamine A-zuur versnelt dat uitrijpingsproces. De huid wordt daardoor wel dunner en gevoeliger en krijgt (bij witte mensen) een wat rozige, blozende kleur.’
Critici wijzen erop dat cellen maar een beperkt aantal keer kunnen delen. Elke keer dat een cel deelt, raken de chromosomen een heel klein stukje aan het uiteinde (de telomeren) kwijt, een proces dat te vergelijken is met het rafelen van een schoenveter. Een menselijke cel zou maximaal 50 tot 60 keer kunnen delen. Celdeling stimuleren kan huidveroudering dan misschien juist wel versnellen.
Nijsten vindt dat vergezocht. ‘Telomeren worden steeds korter, maar een cel kan dan nog wel delen, al gaat dat mogelijk gepaard met meer fouten.’ Dijkstra wijst erop dat vitamine A-zuur een verbetering teweegbrengt in voorstadia van huidkanker en cellen dus juist kan beschermen.
Jetske Ultee raadt wel af om een product met vitamine A-zuur fanatiek te gebruiken. ‘Begin met smeren om de dag of om de twee dagen, of bouw de concentraties langzaam op. Als de huid erg gaat schilferen, moet je echt rustiger aan doen. Gebruik het product ook alleen ’s avonds, omdat vitamine A -zuur reageert op zonlicht. Een huid die langdurig geïrriteerd is, veroudert alleen maar sneller.’
Conclusie
Rimpels zijn alleen te bestrijden met de hulp van een arts en met een maandenlange gevoelige en snel geïrriteerde huid als gevolg. Wie het verschijnen van rimpels zo lang mogelijk wil uitstellen, gaat beter preventief te werk. Roken en zon zijn de grootste oorzaken van huidveroudering, los van het natuurlijke verouderingsproces. Alcohol, suikerrijke voeding en stress doen ook meer kwaad dan goed. Je leefstijl aanpassen kan op termijn dus effectiever zijn dan dure crèmes smeren.