Gepubliceerd: Esthé
Datum: november 2018
Door: Saskia Petit
De markt voor natuurlijke en duurzame cosmetica is de afgelopen jaren hard gegroeid. Mensen zijn zich steeds bewuster van wat ze op hun huid smeren. Veel consumenten, vooral jongeren, kiezen voor producten die de huid, maar ook het milieu zo min mogelijk belasten. Zij willen pure producten zonder synthetische kleuren geurstoffen, conserveermiddelen (parabenen), paraffine en andere synthetische materialen. De verwachting is dan ook dat groene cosmetica de komende jaren booming business zal blijven.
De keuze voor natuurlijke cosmetica past in de bredere trend van een bewuste levensstijl gericht op gezonde voeding, ontspanning en beweging. Consumenten willen weten waar en hoe hun producten gemaakt zijn en hechten aan begrippen als fair trade, milieuvriendelijk en duurzaam. De cosmetica-industrie speelt daar handig op in. Veel merken claimen ’groen’ of ‘natuurlijk’ te zijn, maar die termen zeggen niet zoveel. In Europa bestaat geen wet die bepaalt welke ingrediënten natuurlijke cosmeticaproducten mogen bevatten. Groene of natuurlijke cosmetica betekent eigenlijk niet meer dan dat een product natuurlijke ingrediënten bevat. Dat kan veel, maar ook heel weinig zijn. De claims ‘biologisch’, ‘organisch’ en ‘vegan’ zijn wel beschermd. Om consumenten meer duidelijkheid te geven in het groene cosmetica-woud, zijn verschillende keurmerken voor natuurlijke cosmetica in het leven geroepen. Deze keurmerken hanteren eisen ten aanzien van bijvoorbeeld het percentage natuurlijke ingrediënten dat een product minimaal moet bevatten, of deze van biologische teelt moeten zijn en hoe het productieproces moet verlopen. Sommige keurmerken stellen als voorwaarde dat de producten dierproefvrij moeten zijn, maar dierproeven voor cosmetica zijn al sinds 2004 in heel Europa bij wet verboden.
Biologisch gecertificeerde cosmetica houdt in dat een groot deel van de ingrediënten in een product plantaardig zijn, en dat deze bovendien zoveel mogelijk van biologisch teelt afkomstig zijn. Dat houdt in dat ze volgens de strengste eisen geteeld zijn, zonder gebruik van kunstmest en zonder chemische bestrijdingsmiddelen. Als bij de teelt en oogst ook rekening wordt gehouden met de natuurlijke kringlopen en natuurprocessen, spreken we van biologisch dynamische teelt. Biologische cosmetica is bijna nooit 100 procent biologisch. De producten kunnen namelijk ook ingrediënten bevatten die niet geteeld zijn maar gewonnen, zoals water, zouten en mineralen. Biologische cosmeticaproducten kunnen wel een zo hoog mogelijk percentage biologisch geteelde ingrediënten bevatten, c.q. ingrediënten uit ecologisch gecertificeerde gebieden. Hoeveel procent van de ingrediënten biologisch moet zijn, verschilt per keurmerk. Biologisch gecertificeerd wil dus ook niet zeggen dat er helemaal geen synthetische ingrediënten in het product zitten. Bij sommige keurmerken is het toegestaan bepaalde synthetische (maar wel natuur-identieke) conserveermiddelen te gebruiken als daar geen natuurlijk alternatief voor is. ‘Organic’ is de Engelse vertaling van biologisch.
Veganistische cosmetica bevat helemaal geen dierlijke ingrediënten. Niet van dode dieren en niet van levende dieren, dus ook geen bijenwas, honing, lanoline of zijde.
Naast de toenemende aandacht voor de gezondheid van de huid, is er ook een groeiend bewustzijn voor het milieu. De toenemende vraag naar natuurlijke cosmetica zorgt ervoor dat de cosmetica-industrie op zoek gaat naar alternatieve productieprocessen, die energiezuiniger en milieuvriendelijker zijn. Mensen willen dat (cosmetica)producenten hun producten zo duurzaam mogelijk produceren, met respect voor de natuur. Keurmerken voor natuurlijke en biologische cosmetica stellen dan ook vaak eisen ten aanzien van het productieproces, zoals de voorkeur voor het gebruik van energiezuinige technieken, afbreekbare grondstoffen en duurzame verpakkingen, zodat de invloed ervan op het milieu zo laag mogelijk is. Ook dit is voor consumenten een reden om te kiezen voor natuurlijke cosmetica.
Veel mensen voelen zich prettig bij de keuze voor natuurlijke huidverzorging. Welke voordelen bieden natuurlijke cosmeticaproducten volgens hen? Annelies Bisseling-van Buren, manager van cosmeticamerk Absolution, is groot voorstander van natuurlijke cosmetica en wel om de volgende redenen: “Het grootste voordeel is dat een huid niet met belastende ingrediënten in aanraking komt. Zeker als een product bestaat uit biologische teelt en wilde plantextracten zijn er ook geen sporen van pesticiden aanwezig. Hierdoor zijn er minder of geen reacties. In de natuur komen zeer werkzame stoffen uit planten voor die echt huidverbeterende resultaten laten zien. Inheemse volkeren gebruiken door de eeuwen heen deze ingrediënten om huidproblemen op te lossen zonder de kennis van de westerse wetenschap. Zo verkrijg je een mooie en gezonde huid.”
Ton Beljon, directeur van Chi Essential Cosmetics, sluit zich hierbij aan. “Honderd procent natuurlijke cosmetica sluit over het algemeen veel beter aan op de huid. Opname en interactie tussen de huid en voedingsstoffen in deze natuurlijke cosmetische producten gaan daardoor gemakkelijk. De huid produceert talg (sebum), dat mede de huid beschermt. Sebum bestaat uit een mengsel van triglyceriden, vetzuren, veresterde vetzuren (wassen), squaleen, cholesterol en cholesterol esters. Jojoba lijkt het meest op het menselijke talg.Immers, jojoba bestaat uit veresterde vetzuren en vetzuren die gelijk zijn aan menselijke talg. Ook vetzuren uit andere oliën zijn gelijk aan die in onze huid. Ze mengen zeer goed met het huidvet. In feite zijn vette plantoliën goed als moisturizer doordat ze de lichaamseigen lipiden in het stratum corneum (hoornlaag) ondersteunen en daardoor bijdragen aan een goede barrièrefunctie van de huid. Vette plantoliën dringen tot in de onderste lagen van het stratum corneum door en dringen in de huid dieper door dan producten op basis van paraffine en petrolatum. Samengevat komen de voordelen van natuurlijke cosmetica hier op neer: goede aansluiting/match met de huid/sebum, goede opname van voedingsstoffen uit de natuurlijke plantoliën, directe werking van essentiële oliën doordat ze de huidbarrière kunnen passeren, veel minder kans op allergische reacties en op de lange termijn verbetering van de huid. Sommige inhoudsstoffen zijn wetenschappelijk onderzocht en zijn aantoonbaar van positieve invloed op de huid zoals: sint-janskruid, calendula en tamanu. Empirische gegevens zijn er van bijna alle gebruikte stoffen in aromatherapie en essentiële cosmetica, van absint tot zonnebloem. Ook wijzen steeds meer empirische gegevens erop dat allergische reacties minder voorkomen.”
Alle cosmeticaproducten die in Nederland op de markt komen moeten aan strenge veiligheidsnormen voldoen. Gewone cosmetica is dus net zo veilig als natuurlijke cosmetica. De Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV) schrijft op haar website: “Of een stof nu gemaakt is door de mens, nagebootst uit de natuur of direct onttrokken uit de natuur zegt niets over de mate van veiligheid. Sommige mensen hechten aan de term ‘natuurlijk’, omdat zij dat associëren met ‘gezond’. Het is echter niet zo dat natuurlijke stoffen per definitie beter zijn dan synthetische stoffen. In de natuur komen genoeg stoffen voor die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid, bijvoorbeeld giftige paddenstoelen. Daarnaast kunnen natuurlijke oliën allergenen bevatten die bij sommige mensen huidreacties veroorzaken. Alle stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. Of een stof veilig of schadelijk is, is puur afhankelijk van de dosis waarin het wordt gebruikt. Natuurlijke of niet-natuurlijke ingrediënten: ze worden op dezelfde manier getest voor cosmetica en volgens dezelfde strenge maatstaven beoordeeld op veiligheid. Als er wordt getwijfeld of een stof veilig is voor de toepassing in cosmetica, dan wordt hij niet gebruikt.”
Ook Jetske Ultee, onderzoeksarts in de cosmetische dermatologie, is van mening dat natuurlijke cosmetica niet per se beter of veiliger is dan gewone cosmetica. “’Natuurlijk’ is zeker niet altijd automatisch beter in huidverzorging. Er zijn inmiddels meer dan honderd verschillende plantaardige ingrediënten die je kunt terugvinden in cosmetische producten. Maar de werkzaamheid van nog geen kwart van deze stoffen is echt goed onderzocht. En van die groep bestudeerde botanische ingrediënten blijkt slechts een beperkt aantal effectief te zijn. Soms is de synthetische versie van een ingrediënt gewoon echt effectiever en veiliger dan bestanddelen direct uit de natuur. Veel producten zijn vervaardigd uit natuurlijke grondstoffen, die uiteindelijk chemisch worden nagebootst. Maar dat betekent niet dat dit slecht of slechter is voor je lichaam. Over het algemeen geldt dat het lichaam geen onderscheid maakt tussen een natuurlijk ingrediënt en een vergelijkbare synthetische variant van hetzelfde molecuul. Wanneer de molecuulstructuur en opbouw van de stof echt identiek zijn, ziet het lichaam geen verschil, ook al is de ene stof in de natuur ontstaan en de ander in een lab gemaakt. Bedenk verder dat ‘natuurlijk ’vaak helemaal niet zo ‘natuurlijk’ is. Dat verhaal wordt maar al te vaak zonniger gebracht. Want veel ‘groene’ stoffen zijn namelijk eerst zo (chemisch) bewerkt voordat ze gebruikt kunnen worden, dat er uiteindelijk weinig natuurlijks meer over is.”
Het is volgens Ultee een fabel dat mensen met huidproblemen en/of allergieën beter ‘natuurlijke’ producten kunnen gebruiken. “‘Plantaardig’ of ‘natuurlijk’ betekent niet meteen dat het product mild is. Sommige plantaardige stoffen kun je zelfs beter vermijden – zeker bij een gevoelige huid. Lavendel bijvoorbeeld, geraniol, sandelhout, muntachtige stoffen als eucalyptus of mint, hamamelis (witch hazel), ylang ylang, olie en citrusachtige stoffen. Deze botanische grondstoffen zijn niet zozeer gevaarlijk of schadelijk, maar ze kunnen heel irriterend werken. In plaats van een mooie huid, smeer je jezelf dan alleen maar ‘extra rimpels’ aan. Om die reden adviseren veel dermatologen bij mensen met allergieën of een zeer gevoelige huid juist het gebruik van plantaardige producten te vermijden. Er zijn overigens zeker natuurlijke ingrediënten waarvan in dubbelblinde studies is aangetoond dat ze wat voor ons kunnen betekenen. Extracten van groene thee bijvoorbeeld, zoethoutwortel, havermout, koffiebessen en soja. Deze stoffen kunnen de conditie van de huid daadwerkelijk verbeteren. Zelf ben ik fan van 100 procent natuurlijke oliën zoals Abyssinian Oil (Afrikaans), Tsubaki Oil (Japan), maar bijvoorbeeld ook van jojobaolie en daarnaast van natuurlijke producten als verse aloë vera en groene thee.”
Monica van Ee, directeur hannah Sirc ziet de voordelen van natuurlijke cosmetica, maar pleit voor de benadering ‘best of both worlds’. “De groei van het segment huidverzorgingsproducten in de wereldwijde markt van natuurlijke en biologische producten komt door een toenemend aantal gezondheidsbewuste consumenten wereldwijd. Ook de groeiende bezorgdheid over de veiligheid van het milieu is een belangrijke reden. Vrij van parfum, chemicaliën en conserveringsmiddelen, maar wel vol actieve ingrediënten. Deze combinatie is een grote uitdaging want de bewuste burger wordt wel bij de kassa een consument en wil niet teveel betalen voor een zéér werkzaam product. De trend is voor ons om een mooie balans te vinden in natuur en chemie, want ondanks de trend wil iedereen toch echt resultaat dus huidverbetering! Want niet alles wat ‘groen’ is, is ook goed voor de huid. Denk alleen maar aan brandnetel wat de huid echt niet kan verdragen. En ook niet alles wat ‘groen’ is, is ook goed voor de natuur. Denk hier aan palmolie. Het tropisch regenwoud wordt overal ter wereld in hoog tempo gekapt. Grote internationale bedrijven leggen enorme plantages aan voor palmolie. Hierdoor worden wij uitgedaagd stoffen te formuleren die zo mogelijk natuurlijk zijn én veel resultaat geven. De trend om zo licht mogelijke producten te maken, dus met een lage viscositeit (minder vol en vet) biedt ook de mogelijkheid om meer te werken met pompsystemen die dus ook zorgen voor een vacuüm verpakking, wat weer tot gevolg heeft dat je minder conservering nodig hebt.”
Voor consumenten kan het lastig zijn om echte, groene cosmetica te vinden. Er zijn verschillende keurmerken voor gecertificeerde natuurcosmetica, elk met hun eigen richtlijnen en voorwaarden.
BDIH: De Federatie van Duitse Industrie en Handels-ondernemingen voor geneesmiddelen, reformwaren, voedingssupplementen en lichaamsverzorging (BDIH) ontwikkelde het BDIHkeurmerk voor gecontroleerde natuurcosmetica. Fabrikanten mogen alleen gebruik maken van natuurlijke grondstoffen, plantaardige oliën, wassen en vetten, kruidenextracten en essentiële oliën. BDIH-gecertificeerde producten moeten aan bepaalde normen voldoen en bepaalde richtlijnen volgen, waaronder:
Cosmebio: Cosmebio is een Frans keurmerk waarbij ook aandacht is voor milieuvriendelijke productie. De biologische aspecten van het keurmerk worden onafhankelijk gecontroleerd door Ecocert. Cosmebio Bio staat op producten waarvan de plantaardige ingrediënten voor minstens 95 procent biologisch zijn, en minstens tien procent van alle ingrediënten totaal. Zij moeten ook milieuvriendelijk zijn gemaakt, zonder parabenen, nanodeeltjes of genetische manipulatie. Van producten met het Cosmebio Eco-logo moet 50 procent van de plantaardige ingrediënten biologisch zijn, en minstens vijf procent van het totaal van de ingrediënten.
Ecocert: Ecocert is een Franse controle- en certificatie-organisatie die zich richt op ecologische en organische productie van voedingsmiddelen, cosmetica en kleding. Ecocert heeft voor cosmetica richtlijnen opgesteld, die het gebruik van natuurlijke bestanddelen met een hoge ecologische kwaliteit stimuleren. Ecocert wordt onafhankelijk gecontroleerd. Ecocert natural cosmetic staat op cosmetica waarvan zeker vijf procent biologisch is (en minstens de helft van de plantaardige ingrediënten). De rest moet ‘natuurlijk’ zijn. Het product moet ook milieuvriendelijk zijn gemaakt, zonder parabenen, nanodeeltjes of genetische manipulatie. Ecocert organic cosmetic staat op cosmetica waarvan tien procent biologisch moet zijn, en van de plantaardige ingrediënten zelfs 95 procent. Zij moeten ook milieuvriendelijk zijn gemaakt, zonder parabenen, nanodeeltjes of genetische manipulatie.
COSMOS-standard: De COSMOS-standard is een samenwerkings-verband tussen de grote certificatieorganen voor organische en natuurlijke cosmetica. De standaard is opgericht door de keurmerken BDIH (uit Duitsland), Cosmebio (uit Frankrijk), Ecocert (uit Frankrijk), ICEA (uit Italië), en de Soil Association (uit Groot Brittannië). De richtlijnen zijn:
NaTrue: NaTrue is het internationale label voor natuurlijke en biologische huidverzorging. Het kent drie varianten waaraan je kunt zien welk percentage van de grondstoffen biologisch is geteeld:
Natural Cosmetics Standard: Natural Cosmetics Standard (NCS) is een keurmerk voor natuurlijke cosmetische producten. Het onafhankelijke label bepaalt onder andere de kwaliteit van de ingrediënten in natuurlijke cosmetica.
ICADA: Het internationale ICADA is het keurmerk voor natuurlijke en organische cosmeticaproducten. ICADA staat voor gecertificeerde natuurlijke cosmetica en is strenger dan BDIH, Cosmos en NaTrue. 80 procent van het assortiment (in tegenstelling tot 70 procent bij NaTrue en 60 procent bij de BDIH) moet voldoen aan de natuurlijkheid eisen.
Ecocontrol: Ecocontrol heeft een keurmerk wat garant staat voor het biologische deel in het product. Dit keurmerk wordt in combinatie met ICADA, NCS of NaTrue gevoerd.
Soil Association: Soil Association is een keurmerk uit Engeland voor gezondheids- en cosmeticaproducten. Zij streven naar een wereldwijde biologische norm. Producten mogen alleen het woord biologisch gebruiken wanneer meer dan 95 procent van de ingrediënten biologisch zijn. De ingrediënten mogen niet schadelijk zijn voor de gezondheid en ook het productieproces mag het milieu niet negatief beïnvloeden. Synthetische ingrediënten zijn alleen toegestaan wanneer er geen natuurlijk alternatief is. Testen op dieren is niet toegestaan tenzij de wet dit verplicht. Dierlijke ingrediënten zijn toegestaan, tenzij deze dieren met uitsterven bedreigd zijn.
